Το πένθος είναι μια φυσιολογική αντίδραση στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ενός σημαντικού γεγονότος ή ακόμα και μιας κατάστασης ζωής. Συνοδεύεται από συναισθήματα όπως θλίψη, θυμό, ενοχές ή ακόμα και μούδιασμα. Αν και η ένταση του πένθους μειώνεται με το χρόνο, η διαδικασία επούλωσης είναι μοναδική για κάθε άτομο και συχνά απαιτεί υπομονή και αυτοσυμπόνια.
Αφήστε τα συναισθήματά σας να εκφραστούν
Επιτρέψτε στον εαυτό σας να βιώσει θλίψη, θυμό ή ενοχή χωρίς να καταπιέζετε αυτά τα συναισθήματα. Είναι μέρος της διαδικασίας επούλωσης. Αντί να προσπαθείτε να ξεφύγετε από τον πόνο, παρατηρήστε τον συνειδητά. Αυτό θα σας βοηθήσει να μην ταυτίζεστε ολοκληρωτικά με αυτό που νιώθετε, αλλά να το βιώνετε πιο αποστασιοποιημένα.
Τα 5 στάδια του πένθους
Το 1969 η ψυχίατρος Kübler-Ross περιέγραψε «τα 5 στάδια του πένθους».
Άρνηση: Η αρχική αντίδραση στην απώλεια, όπου το άτομο δυσκολεύεται να αποδεχθεί τι έχει συμβεί. Συχνά εκφράζεται με φράσεις όπως: "Δεν μπορεί να συμβαίνει αυτό."
Θυμός: Το άτομο αισθάνεται θυμό για την απώλεια, που μπορεί να στραφεί προς τον εαυτό του, προς άλλους ή ακόμα και προς την ίδια τη ζωή.
Διαπραγμάτευση: Σε αυτή τη φάση, το άτομο προσπαθεί να "διαπραγματευτεί" για την απώλεια, συχνά με σκέψεις όπως: "Αν είχα κάνει κάτι διαφορετικό, ίσως να μην είχε συμβεί αυτό."
Κατάθλιψη: Εδώ κυριαρχεί η βαθιά θλίψη, καθώς το άτομο συνειδητοποιεί την πραγματικότητα της απώλειας. Υπάρχει έντονο αίσθημα κενού και απελπισίας.
Αποδοχή: Το τελικό στάδιο, όπου το άτομο καταφέρνει να αποδεχθεί την απώλεια και να βρει ένα τρόπο να συνεχίσει τη ζωή του, διατηρώντας τη μνήμη του αγαπημένου προσώπου ή της κατάστασης.
Μιλήστε για την απώλειά σας
Μοιραστείτε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας με φίλους, συγγενείς ή ένα σύμβουλο. Η εξωτερίκευση των συναισθημάτων μειώνει το βάρος των δυσάρεστων συναισθημάτων.
Αναγνωρίστε την παροδικότητα και αβεβαιότητα της ζωής
Η απώλεια μας θυμίζει ότι όλα τα φαινόμενα και οι μορφές είναι παροδικά. Δείτε το πένθος ως μια υπενθύμιση για να πάτε πιο βαθιά στη γνώση του εαυτού σας και της ύπαρξης. Αναγνωρίζοντας την παροδικότητα των μορφών διερευνήστε τη φύση της συνείδησης και δείτε ότι η ουσία μιας μορφής δεν χάνεται όταν χάνεται η μορφή. Είτε το εξετάσετε από φυσικής άποψης (η ενέργεια δεν χάνεται, απλώς αλλάζει μορφές), είτε από πνευματικής και υπαρξιακής (όλα αποτελούν εκφράσεις της μίας ύπαρξης, τίποτα δεν είναι προσωπικό), θα δείτε ότι υπάρχει ένα κοινό υπόβαθρο, πολύ βαθύτερο από αυτά που έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε συμβατικά.
Εμβαθύνετε πνευματικά
Η αυτογνωσία ασχολείται με τη μελέτη της φύσης του εαυτού. Δεν είναι απλώς να γνωρίζουμε τι μας αρέσει και τι όχι, πώς μας λένε, τι επάγγελμα κάνουμε, κ.ο.κ. Πάει πολύ πιο βαθιά. Ο θάνατος είναι μια ευκαιρία να διερευνήσουμε τη φύση του εαυτού, που είναι η καθαρή συνειδητότητα. Αυτή η συνειδητότητα δεν γεννιέται και δεν πεθαίνει, δεν είναι προσωπική, δεν ανήκει σε κάποιον και δεν επηρεάζεται από τις μορφές που γεννιούνται και πεθαίνουν. Περισσότερα πάνω σ' αυτό μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο Είσαι η ύπαρξη, δεν είσαι μόνο μια προσωρινή μορφή.
Η αιτία του πένθους
Τι είναι αυτό που μας κάνει να στενοχωριόμαστε όταν πεθαίνει ένας αγαπημένος μας άνθρωπος και γιατί δεν στενοχωριόμαστε το ίδιο όταν πεθαίνει κάποιος που δεν γνωρίζαμε; Ποια είναι η διαφορά; Η διαφορά είναι η σχέση που είχαμε με τον συγκεκριμένο άνθρωπο. Και τι είναι η σχέση; Είναι αναμνήσεις, συναισθήματα, προσδοκίες, εικόνες στη μνήμη, ευγνωμοσύνη, και ό,τι άλλο έχουμε βιώσει γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Όσο πιο έντονα είναι αυτά, τόσο περισσότερο μας επηρεάζει η απώλεια.
Προσκολλήσεις και ρόλοι
Όσο πιο προσκολλημένοι είμαστε σε έναν άνθρωπο και όσο πιο έντονος είναι ο ρόλος που νιώθαμε σε σχέση με εκείνο τον άνθρωπο, τόσο περισσότερο θα μας επηρεάσει η απώλειά του. Οι ρόλοι είναι φυσιολογικοί να αναπτύσσονται, γιατί αποτελούν έναν εξελικτικό μηχανισμό που ενισχύει τις σχέσεις. Για παράδειγμα, ο γονιός δεν μπορεί να δει απλώς τον εαυτό του σαν κάποιον που μεγαλώνει ένα παιδί φροντίζοντάς το, ταΐζοντάς το, κ.τ.λ. Βλέπει τον εαυτό του σαν γονιό. Αυτός ο ρόλος όμως είναι σαν ένα ρούχο που φοράει η συνειδητότητα. Δεν είναι ο πραγματικός εαυτός. Σε περίπτωση που, π.χ. πενθεί ο γονιός το παιδί του, αυτός ο ρόλος θα επιδεινώσει την ψυχική του κατάσταση γιατί θα του θυμίζει "ποιος είναι" απέναντι στον θανόντα και άρα πώς πρέπει να αισθάνεται για την απώλειά του. Μπορεί κάποιος να πενθεί την απώλεια ενός ανθρώπου, απαλλαγμένος από ρόλους. Το πένθος μπορεί να λειτουργήσει ως υπενθύμιση για να βιώσουμε αυτή την εμπειρία πιο αληθινά. Αυτό δεν αποτελεί μια προσπάθεια εκλογίκευσης για την αποφυγή των δυσάρεστων συναισθημάτων, αλλά είναι μια υπενθύμιση (όπως υπάρχουν και πολλές άλλες στην καθημερινή μας ζωή) για να διερευνήσουμε και να γνωρίσουμε την αληθινή φύση του εαυτού μας, πέρα από τις πεποιθήσεις και τους ρόλους.
Αφήστε χώρο στη σιωπή
Επιτρέψτε στον εαυτό σας να περάσει χρόνο σε σιωπηλή περισυλλογή ή διαλογισμό. Στη σιωπή ανακαλύπτουμε ότι ο πόνος, όσο έντονος κι αν είναι, εμφανίζεται και διαλύεται μέσα στην άπειρη συνειδητότητα.
Να είστε συνειδητά στο παρόν
Η θλίψη συχνά ενισχύεται από τις σκέψεις για το παρελθόν ή το μέλλον. Φέρτε την προσοχή σας στο παρόν, στην αίσθηση του να είστε ζωντανοί τώρα, ανεξάρτητα από το τι έχει συμβεί. Αυτό θα βοηθήσει την προσοχή σας να μην είναι συνεχώς απορροφημένη από τις σκέψεις. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το σώμα σας σαν "άγκυρα στο παρόν", εστιάζοντας στις αισθήσεις του σώματος ή στην αναπνοή.
Αποφύγετε τις καταχρήσεις
Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ ή άλλων ουσιών, καθώς μπορεί να δυσκολέψουν την επούλωση αποτρέποντάς σας να βιώσετε τα συναισθήματά σας.
