Η επαφή με άτομα που εκδηλώνουν απρόβλεπτες ή επικίνδυνες συμπεριφορές μπορεί να προκαλέσει έντονο στρες, αίσθημα απειλής ή ανησυχία για την ασφάλεια. Αυτές οι συμπεριφορές συχνά προκύπτουν από βαθύτερες ψυχολογικές δυσκολίες, όπως ο θυμός, η σύγχυση ή η συναισθηματική αστάθεια. Η διαχείριση τέτοιων καταστάσεων απαιτεί ψυχραιμία, όρια και, εάν χρειαστεί, εξωτερική βοήθεια, για να διασφαλιστεί η προστασία όλων των εμπλεκομένων.
Αιτίες απρόβλεπτων ή επικίνδυνων συμπεριφορών
Οι απρόβλεπτες ή επικίνδυνες συμπεριφορές μπορεί να προκύπτουν από ποικίλες αιτίες, συχνά συνδεδεμένες με ψυχολογικούς, βιολογικούς, κοινωνικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες. Εδώ είναι οι κυριότερες αιτίες:
1. Ψυχικές διαταραχές
Διαταραχές διάθεσης, όπως διπολική διαταραχή ή σοβαρή κατάθλιψη.
Διαταραχές άγχους, όπως κρίσεις πανικού ή μετατραυματικό στρες (PTSD).
Ψυχωτικές καταστάσεις, όπως σχιζοφρένεια, που μπορεί να περιλαμβάνουν παραισθήσεις ή παραληρητικές ιδέες.
2. Χρήση ουσιών
Κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών, που μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια ελέγχου ή βίαιες αντιδράσεις.
Σύνδρομο στέρησης, που προκαλεί έντονο στρες και απρόβλεπτες αντιδράσεις.
3. Συναισθηματική αστάθεια
Παρορμητικότητα ή αδυναμία διαχείρισης συναισθημάτων, που παρατηρείται σε διαταραχές όπως η οριακή διαταραχή προσωπικότητας (BPD).
Θυμός ή απογοήτευση που εκφράζονται ανεξέλεγκτα.
4. Τραυματικές εμπειρίες
Έντονο στρες από τραυματικά γεγονότα (π.χ. κακοποίηση, φυσικές καταστροφές, απώλειες).
Ανεπίλυτα συναισθήματα φόβου ή θυμού από το παρελθόν.
5. Πιέσεις από το περιβάλλον
Εργασιακή εξουθένωση, οικονομικές δυσκολίες ή οικογενειακές συγκρούσεις.
Έντονη πίεση για επίτευξη στόχων ή συμμόρφωση σε κοινωνικές προσδοκίες.
6. Νευρολογικά ή οργανικά αίτια
Καταστάσεις όπως εγκεφαλικοί τραυματισμοί, επιληψία, άνοια ή νόσος Αλτσχάιμερ.
Ορμονικές ανισορροπίες ή ασθένειες που επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου.
7. Αίσθηση αδυναμίας ή απελπισίας
Αντίδραση σε καταστάσεις όπου το άτομο νιώθει ότι δεν έχει τον έλεγχο (π.χ. ανεργία, διάλυση σχέσεων).
Έντονη ανάγκη για προσοχή ή βοήθεια, που εκδηλώνεται μέσω δραματικών συμπεριφορών.
8. Κακή διαχείριση συγκρούσεων
Έλλειψη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων ή επικοινωνίας.
Καταπίεση συναισθημάτων που οδηγεί σε απότομη εκτόνωση.
9. Κοινωνική απομόνωση
Μοναξιά και αίσθηση απόρριψης, που μπορεί να οδηγήσουν σε εκδικητικές ή αυτοκαταστροφικές πράξεις.
Απομάκρυνση από υποστηρικτικά δίκτυα, που επιδεινώνει την αίσθηση του αβοήθητου.
Παραμείνετε ψύχραιμοι
Αποφύγετε να αντιδράσετε με φόβο ή θυμό, καθώς αυτό μπορεί να εντείνει την κατάσταση. Αναπνεύστε βαθιά και διατηρήστε την ηρεμία σας.
Εστιάστε στην ασφάλεια
Εάν νιώθετε ότι υπάρχει άμεση απειλή, απομακρυνθείτε από την κατάσταση και, αν χρειαστεί, καλέστε βοήθεια από αρμόδιες αρχές ή υπηρεσίες. Η ασφάλειά σας έχει προτεραιότητα.
Επικοινωνήστε με σεβασμό
Προσπαθήστε να κατανοήσετε την προοπτική του άλλου ατόμου, δείχνοντας κατανόηση χωρίς να συμφωνείτε με την επικίνδυνη συμπεριφορά. Πείτε φράσεις όπως: "Καταλαβαίνω ότι είσαι αναστατωμένος/η. Ας δούμε πώς μπορούμε να το λύσουμε μαζί".
Ορίστε όρια
Εξηγήστε με σαφήνεια τι είναι αποδεκτό και τι όχι στη συμπεριφορά του άλλου. Για παράδειγμα: "Δεν μπορώ να συνεχίσω τη συζήτηση αν φωνάζεις ή απειλείς".
Ζητήστε υποστήριξη
Μιλήστε σε φίλους, οικογένεια ή ειδικούς της ψυχικής υγείας για να κατανοήσετε καλύτερα τη συμπεριφορά του άλλου και να λάβετε καθοδήγηση για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Αναγνωρίστε πότε χρειάζεται επαγγελματική παρέμβαση
Αν το άτομο δείχνει σοβαρή συναισθηματική αστάθεια ή απειλεί τη ζωή του ή άλλων, προτρέψτε το να λάβει βοήθεια από ειδικό της ψυχικής υγείας ή ενημερώστε κάποιον που μπορεί να δράσει. Σε περιπτώσεις σοβαρών ψυχικών ασθενειών όπως η σχιζοφρένεια, μπορεί να χρειαστεί ακούσια νοσηλεία, δηλαδή η μεταφορά του ασθενούς παρά τη θέλησή του σε ψυχιατρικό νοσοκομείο για να λάβει φαρμακευτική αγωγή.
Αξιολογήστε τη δική σας ψυχική κατάσταση
Η συνεχής επαφή με τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να επηρεάσει την ψυχική σας υγεία. Φροντίστε τον εαυτό σας, κάντε ασκήσεις αναπνοής και χαλάρωσης και μιλήστε σε φίλους, συγγενείς ή ειδικούς. Αν είστε ανυποψίαστοι όπως είναι ο περισσότερος κόσμος, αυτές οι εμπειρίες μπορεί να σας επηρεάσουν σημαντικά και να νιώθετε άγχος, φόβο, ανασφάλεια για το μέλλον, ανησυχία, ακόμα και κατάθλιψη. Είναι σημαντικό να τα λάβετε αυτά σοβαρά υπόψη και να μην τα αφήνετε να σας διαταράσσουν την ψυχική σας ηρεμία. Ως ένα βαθμό θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι αδύνατο να μην επηρεαστεί κάποιος που έχει στο περιβάλλον του έναν άνθρωπο που εμφανίζει απρόβλεπτες ή επικίνδυνες συμπεριφορές, αλλά είναι σημαντικό να αναλάβετε δράση το συντομότερο δυνατό. Αυτό θα ωφελήσει και εσάς (ενδεχομένως και το κοινωνικό περιβάλλον - γείτονες, περαστικούς), αλλά και τον άνθρωπο που χρήζει βοήθειας.
