Αυτοί οι χαρακτηρισμοί εκφράζουν μια συναισθηματική αντίδραση που λειτουργεί εκτονωτικά και επουλωτικά για το εγώ, καθώς συμβάλλει στον καθορισμό ορίων και στην ανασυγκρότηση της αίσθησης της αυτοεπιβεβαίωσης. Μέχρις ενός σημείου αυτό είναι κατανοητό και αποδεκτό. Όταν παρέλθει όμως αυτή η πρώτη αντίδραση, το να συνεχίσουμε να κρίνουμε κάποιον αποκαλώντας τον τοξικό, κακό, κάθαρμα ή αλλιώς, δείχνει ότι δεν έχουμε κατανοήσει ότι ο άλλος συμπεριφέρεται έτσι όχι από επιλογή, αλλά επειδή πάσχει από κάποιου είδους διαταραχή.
Οι πιο κοινές διαταραχές που κάνουν τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται άσχημα είναι η αντικοινωνική, η ναρκισσιστική και η παρανοϊκή διαταραχή, μερικές φορές η άνοια, αλλά και η σχιζοφρένεια. Όσοι πάσχουν από τέτοιου είδους ασθένειες συμπεριφέρονται επικίνδυνα, αντικοινωνικά, ή εκμεταλλεύονται και χειραγωγούν τους άλλους προς ίδιον όφελος.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η πρώτη μας αντίδραση είναι να κρίνουμε με άσχημες λέξεις αυτούς τους ανθρώπους. Αν όμως πραγματικά συνειδητοποιήσουμε και κατανοήσουμε ότι οι άλλοι δεν συμπεριφέρονται έτσι από επιλογή, αλλά επειδή πάσχουν από κάτι, οι επικριτικοί χαρακτηρισμοί περισσότερο στρεβλώνουν την αντίληψή μας, παρά μας προσφέρουν κάτι.
Επίσης, όπως έχουμε πει και σε άλλα άρθρα, επειδή κατανοούμε ότι μια επιβλαβής συμπεριφορά οφείλεται σε μια διαταραχή, δεν σημαίνει ότι πρέπει να την αποδεχτούμε και να τη δικαιολογήσουμε. Άλλο η δικαιολόγηση και άλλο η αιτιολόγηση.
Όλα τα παραπάνω ισχύουν και για τις λεγόμενες καλές συμπεριφορές όπου χαρακτηρίζουμε τους ανθρώπους θετικά. Ούτε αυτό ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Εάν υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που κάνουν κάποιον να συμπεριφέρεται άσχημα, υπάρχουν και συγκεκριμένοι λόγοι που κάνουν κάποιον να συμπεριφέρεται καλά. Όσο λάθος είναι να κρίνουμε κάποιον που δεν μπορεί να ελέγξει τη συμπεριφορά του, άλλο τόσο λάθος είναι να κρίνουμε κάποιον επειδή η συμπεριφορά του είναι επιθυμητή και αποδεκτή. Επίσης, δεν θα αποκαλούσαμε ποτέ κάποιον π.χ. δειλό, αν ξέραμε ότι συμπεριφέρεται έτσι επειδή έχει κακοποιηθεί όταν ήταν μικρός - η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι συχνά σημάδι ψυχολογικής κακοποίησης.
Οι άνθρωποι λειτουργούν με βάση τον επίκτητο και έμφυτο προγραμματισμό τους. Το μόνο στοιχείο που μπορεί να επηρεάσει αυτόν τον τρόπο λειτουργίας είναι η αυτογνωσία. Η συνειδητή γνώση, τόσο του προγραμματισμού, όσο και της φύσης του Εαυτού, μπορεί πραγματικά να μεταμορφώσει κάποιον. Αλλά για να συμβεί αυτό υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις που δεν τις πληρούν όλοι. Αν ήταν θέμα επιλογής, δεν θα υπήρχε άνθρωπος που δεν θα επέλεγε να είναι ψυχικά ήρεμος, λειτουργικός, δημιουργικός και γεμάτος αγάπη.
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε τη δυνατότητα να βελτιώσουμε τον εαυτό μας δουλεύοντας συνειδητά πάνω στην αυτογνωσία. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που αδυνατούν να το κάνουν, ακριβώς επειδή η διαταραχή από την οποία πάσχουν δεν τους επιτρέπει να νιώσουν αυτό το άνοιγμα και την ταπεινότητα που απαιτείται για να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον.
Υ.Γ. Πολλές φορές τα άρθρα της Αυτεπίγνωσης εναντιώνονται σ' αυτό που νιώθουμε αυθόρμητα και θέλουμε να διαβάσουμε. Αξίζει όμως να κάνουμε μια προσπάθεια να εμβαθύνουμε την κατανόησή μας και να δούμε τα πράγματα αντικειμενικά και ψύχραιμα, αντί να καταφεύγουμε στην εύκολη ικανοποίηση να κρίνουμε τους άλλους με τους χειρότερους χαρακτηρισμούς. Τα άρθρα για τους τοξικούς ανθρώπους είναι πλέον από τα πιο εμπορικά, γιατί μας προσφέρουν μια αίσθηση επούλωσης και ανωτερότητας, η οποία όμως πηγάζει από την κατηγορία και την καταδίκη του άλλου. Η πραγματική επούλωση αρχίζει όταν δεν νιώθουμε πλέον την ανάγκη να κατηγορήσουμε και να καταδικάσουμε κάτι ή κάποιον, ακόμα και αν ο ρόλος που έπαιξε στη ζωή μας ήταν καθοριστικά αρνητικός. Όσο νιώθουμε την ανάγκη να χαρακτηρίζουμε άσχημα τον άλλον, σημαίνει ότι ακόμα δεν έχουμε συμφιλιωθεί με τα δυσάρεστα συναισθήματα και τα όποια συμπτώματα βιώνουμε. Και όσο δεν έχουμε συμφιλιωθεί μ' αυτά, δεν μπορούμε να τα ξεπεράσουμε.
Νίκος Μπάτρας
Διαχειριστής www.aytepignosi.com
