Έχοντας αυτό κατά νου, ενθαρρύνω έντονα την αυτοπαρατήρηση. Συμβουλεύω τους ανθρώπους να κρατάνε ένα ημερολόγιο, στο οποίο μπορούν να εντοπίσουν τις συνδέσεις ανάμεσα στα συμβάντα της ζωής, τη συναισθηματική τους επίδραση και, μετά, τις σκέψεις και συμπεριφορές που γεννούν. Το να βάζουμε λέξεις στα συναισθήματά μας, να αναλύουμε τη διαδικασία ανάπτυξής τους, τις αιτίες τους, τις επιπτώσεις τους - όλα αυτά είναι πολύ πιο πολύπλοκα απ' όσο μπορεί να δείχνει. Μας φαίνεται μέσα στο μυαλό μας ότι είναι ξεκάθαρο, αλλά όταν το γράψουμε, βλέπουμε ότι χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να καταλάβουμε τον εαυτό μας! Το να αναλύουμε τα πράγματα λογικά με αυτόν τον τρόπο είναι το πρώτο βήμα. Είναι μέρος ενός υγιούς τρόπου ζωής για εσωτερική ισορροπία.
Το δεύτερο είδος δουλειάς είναι βιωματικό. Κάθε φορά που εμφανίζεται ένα συναίσθημα, αφιερώστε χρόνο για να το διερευνήσετε συνειδητά. Όταν λέω «συνειδητά» αναφέρομαι φυσικά στη διαλογιστική προσέγγιση που ονομάζεται ενσυνειδητότητα [σ.σ. mindfulness]. Με απλά λόγια, χωρίς να προσπαθείτε να αλλάξετε το συναίσθημα ή να το ελέγξετε ή να το κάνετε να φύγει ή να το μαλακώσετε με οποιονδήποτε τρόπο, απλώς αποδεχτείτε το, παρατηρήστε από τι αποτελείται, τι σωματικές καταστάσεις το συνθέτουν, τι είδους σκέψεις γεννάει. Αυτό ακριβώς κάνουν οι ασθενείς μας, στους οποίους διδάσκουμε διαλογισμό ενσυνειδητότητας. Αν περάσει κανείς από αυτή τη διαδικασία καταλαβαίνει γιατί όλες οι μελέτες δείχνουν ότι η συστηματική εφαρμογή της ενσυνειδητότητας οδηγεί σε καλύτερη ρύθμιση των συναισθημάτων.
Χρησιμοποιούμε ασκήσεις σχεδιασμένες να «εξαντλούν» ορισμένα συναισθήματα. Βάζουμε ασθενείς σε καταστάσεις όπου βιώνουν ένα συναίσθημα σε ένα εξαιρετικά έντονο και δυσάρεστο επίπεδο - για παράδειγμα, τους βάζουμε να τραγουδήσουν στο μετρό ενώ τους κοιτάζουν όλοι. Ή τους βάζουμε να στέκονται μέσα σε μια ομάδα άλλων ασθενών που κάθονται. Αν ο ασθενής βρισκόταν σε μια πραγματική κατάσταση στην πραγματική ζωή, θα προσπαθούσε να σταματήσει το συναίσθημα αυτό χρησιμοποιώντας στρατηγικές αποφυγής. Θα έφευγε από το δωμάτιο ή θα κατέβαινε από το βαγόνι του μετρό. Ή αν η φυγή ήταν αδύνατη, θα προσπαθούσε να σκεφτεί κάτι άλλο ή θα χαμήλωνε τα μάτια του για να μειώσει την ένταση της σύνδεσής του με την κατάσταση. Στην άσκηση, τον ενθαρρύνουμε να μη χαμηλώσει το βλέμμα του, να παραμείνει στην κατάσταση, να αποδεχτεί το συναίσθημα.
Στη συμπεριφοριστική θεραπεία αυτό ονομάζεται έκθεση. Κατά βάση αυτό σημαίνει ότι δεν υπακούμε στο συναίσθημα: «Παρά την παρουσία σου, φόβε, θα μείνω εδώ, στην κατάσταση αυτή, αναπνέοντας ελεύθερα και αφήνοντας τις σκέψεις μου να περνούν και να φεύγουν». Όταν οι εμπειρίες αυτές επαναλαμβάνονται, ο ασθενής βλέπει ότι το συναίσθημα σταδιακά μειώνεται και ότι αρχίζει να απελευθερώνεται από τη δύναμη του πλεονάσματος των τοξικών συναισθημάτων.
Μετά, υπάρχει ένας τρίτος τύπος στρατηγικής που χρησιμοποιώ όλο και περισσότερο τώρα που δουλεύω με τη θετική ψυχολογία. Η ιδέα είναι η εξής: Όσο περισσότερο αισθάνομαι στη ζωή μου, στη διάρκεια της ημέρας μου, θετικά συναισθήματα όπως η αγάπη, ο θαυμασμός, η συμπόνια, η ευτυχία, η ευεξία, η χαρά, η καλή διάθεση, τόσο λιγότερος χώρος θα υπάρχει για να γεννηθούν, να επεκταθούν και να φουντώσουν οδυνηρά, καταστροφικά και αρνητικά συναισθήματα.
*Από το βιβλίο "Τρεις φίλοι σε αναζήτηση της σοφίας", Christophe André, Alexandre Jollien, Matthieu Ricard, Εκδ. Πεδίο
