Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν το πώς νιώθουμε είναι οι παρακάτω:
1) Το επίπεδο συνειδητότητας και αυτογνωσίας: Υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ της αυτογνωσίας και της ψυχικής κατάστασης. Όσο καλύτερα γνωρίζουμε τι είμαστε, τόσο μεγαλύτερη είναι η ευτυχία που νιώθουμε. Όταν γνωρίζουμε βιωματικά ποιος είναι ο αληθινός μας εαυτός, τόσο πιο ανάλαφρα βιώνουμε τις εμπειρίες, τόσο περισσότερες εμπειρίες μπορούμε να "χωρέσουμε" μέσα μας και τόσο καλύτερα γνωρίζουμε την παροδική φύση των εμπειριών, των σωμάτων και των αντικειμένων. Αυτό έχει ως συνέπεια το να νιώθουμε εμπιστοσύνη και ευγνωμοσύνη απέναντι στη ζωή, δεν προσκολλόμαστε σε παροδικά φαινόμενα και αντικείμενα, ενώ ταυτόχρονα δεν αντιστεκόμαστε και δεν επιθυμούμε κάτι διαφορετικό από αυτό που βιώνουμε.
2) Ο νους: Οι σκέψεις, οι ερμηνείες, οι πεποιθήσεις, οι αναμνήσεις, η φαντασία, η αυτοεικόνα και άλλες νοητικές λειτουργίες και προϊόντα, επηρεάζουν άμεσα την ψυχική κατάσταση. Εκτός της ποιότητας αυτών των προϊόντων, καθοριστικό ρόλο παίζει και η ποσότητα και η συχνότητα με την οποία εμφανίζονται. Όσο περισσότερο φλυαρεί ο νους, τόσο περισσότερες διακυμάνσεις έχει η ψυχική κατάσταση.
3) Η παρατήρηση των εμπειριών χωρίς πρόθεση για αντίδραση: Όσο πιο πολύ ζούμε έχοντας στο προσκήνιο την επίγνωση των εμπειριών μας αντί της αντίδρασης με τον νου (π.χ. κριτική) ή με το σώμα (π.χ. συμπεριφορές), τόσο πιο ήρεμοι νιώθουμε. Όταν η προσοχή μας είναι εστιασμένη στις εμπειρίες του παρόντος αντί να είναι απορροφημένη από τον νου, η ζωή βιώνεται πιο ανάλαφρα.
4) Η διατροφή: Έρευνες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών ή η έλλειψη κάποιων άλλων, μπορούν να προκαλέσουν, να εντείνουν ή να μειώσουν κάποιες ψυχικές διαταραχές. Για παράδειγμα, η συχνή κατανάλωση πρόχειρου φαγητού (junk food) με πολλά λιπαρά, επιδρά αρνητικά στη διάθεση. Οι υδατάνθρακες (ψωμί, ζυμαρικά) αυξάνουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών της τρυπτοφάνης και της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, κάτι που συμβάλλει στη μείωση της κατάθλιψης και στην αύξηση της καλής διάθεσης. Τα γλυκά, αν και προσφέρουν μια αίσθηση ευχαρίστησης, αυτή είναι πολύ προσωρινή, ενώ αντίθετα τα φρούτα, τα λαχανικά και τα προϊόντα ολικής άλεσης προσφέρουν μια πιο ήπια αίσθηση ευχαρίστησης, αλλά με μεγαλύτερη διάρκεια.
5) Η γυμναστική: Όταν γυμναζόμαστε εκκρίνονται στο σώμα κάποιες ορμόνες (οι ενδορφίνες) που μειώνουν το στρες, δημιουργούν μια αίσθηση ευεξίας και καλής διάθεσης, ενώ παράλληλα οξυγονώνεται καλύτερα το σώμα και ο εγκέφαλος. Οι ενδορφίνες εκκρίνονται επίσης όταν γελάμε, όταν ακούμε τη μουσική που μας αρέσει και όταν περπατάμε κάτω από τον ήλιο (ο ήλιος βοηθάει το σώμα να παράγει βιταμίνη D, κάτι που συμβάλλει στην αύξηση της σεροτονίνης).
6) Οι ενέργειες του σώματος: Τεχνικές όπως το EFT (Emotional Freedom Technique) και το BSFF (Be Set Free Fast), βασίζονται στη θεωρία των ενεργειακών καναλιών και μεσημβρινών που έχει το ανθρώπινο σώμα και χρησιμοποιούνται ευρέως για την αντιμετώπιση και διαχείριση των συναισθημάτων. Επίσης, ο βελονισμός, αλλά και ο διαλογισμός και η γιόγκα, έχουν άμεση επίδραση στην ψυχική κατάσταση και την αίσθηση της ευεξίας.
7) Η βιοχημεία του σώματος: Η ηλικία, ο τοκετός, η ανατομία του εγκεφάλου, κάποια ατυχήματα και άλλες εμπειρίες, επηρεάζουν το ορμονικό ισοζύγιο με συνέπεια να αλλάζει η ψυχική κατάσταση.
8) Οι τραυματικές εμπειρίες: Κάποιοι άνθρωποι βιώνουν πολύ ακραίες και έντονες εμπειρίες στην παιδική ηλικία που τους επηρεάζουν σε όλη τους τη ζωή. Η σωματική κακοποίηση ή ένας βίαιος χωρισμός των γονιών, μπορεί να επηρεάσει την ψυχική κατάσταση σε πολλά επίπεδα και να αποτελέσει αιτία για την εμφάνιση ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, χωρίς να είναι πάντα εύκολη η σύνδεσή τους με το αρχικό τραύμα.
9) Το περιβάλλον: Οι άνθρωποι με τους οποίους αλληλεπιδρούμε, οι θόρυβοι, το φωτεινό ή σκοτεινό περιβάλλον, είναι ακόμα κάποιοι από τους παράγοντες που επηρεάζουν την ψυχική κατάσταση. Το να υπάρχουν γύρω μας άνθρωποι που νιώθουν καλά και σκέφτονται θετικά και δημιουργικά, μας κάνει να νιώθουμε καλά, ενώ οι άνθρωποι που σκέφτονται αρνητικά και μιλάνε συχνά για προβλήματα και δυσκολίες, μας επηρεάζουν αρνητικά. Επίσης, το ήσυχο περιβάλλον είναι καλύτερο από το θορυβώδες, και το φωτεινό καλύτερο από το σκοτεινό.
10) Η κληρονομικότητα και η γενετική προδιάθεση: Κάποια γονίδια σχετίζονται άμεσα με την προδιάθεση για εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, αλλά και με την παραγωγή ορμονών και νευροδιαβιβαστών που επηρεάζουν την ψυχική κατάσταση. Για παράδειγμα, η σχιζοφρένεια έχει συχνότητα εμφάνισης περίπου 1% στον γενικό πληθυσμό. Αν όμως κάποιος έχει έναν γονέα με σχιζοφρένεια, η πιθανότητα να εμφανίσει και ο ίδιος σχιζοφρένεια αυξάνεται στο 10-15%. Αν και οι δύο γονείς έχουν σχιζοφρένεια, η πιθανότητα αυξάνεται στο 30-50%.
Όπως βλέπουμε από τα παραπάνω, ο άνθρωπος είναι ένα πολυεπίπεδο ον. Η ψυχική κατάσταση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και η καλύτερη προσέγγιση είναι η ολιστική, δηλαδή αυτή που λαμβάνει υπόψη της όσο το δυνατό περισσότερους παράγοντες.
Οι σκέψεις μπορεί να έχουν την ίδια επίδραση με τις ενέργειες ή τη βιοχημεία του σώματος. Τα συναισθήματα απαιτούν διαφορετική προσέγγιση από τις πεποιθήσεις. Ο διαλογισμός, όσο χρήσιμος και αν είναι, δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη φαρμακευτική αγωγή αν αυτή κριθεί απαραίτητη. Το να μάθει κάποιος να ζει στο παρόν και να παρατηρεί τις σκέψεις να έρχονται και να φεύγουν, μπορεί να έχει μεγαλύτερη θεραπευτική αξία από τη γνωσιακή προσέγγιση όπου εξετάζεται ο τρόπος σκέψης. Το να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του υπαρξιακά, μπορεί να καταστίσει άλλες μεθόδους και τεχνικές περιττές. Ο κάθε άνθρωπος είναι ένα μοναδικό σύστημα και γι' αυτό η σωστή προσέγγιση της ψυχικής κατάστασης πρέπει να είναι εξατομικευμένη και όσο γίνεται πιο ολιστική.
Νίκος Μπάτρας
Διαχειριστής www.aytepignosi.com
Διαβάστε επίσης:
