Γενικά, κυριαρχεί η εντύπωση ότι οι σχέσεις, και δη οι συντροφικές, είναι ένα μέσο για να νιώσουμε ευτυχία και ολοκλήρωση. Ψάχνουμε να βρούμε έναν άλλο άνθρωπο για να μας ολοκληρώσει, να μας δημιουργήσει το αίσθημα της ασφάλειας και να ικανοποιήσει διάφορες επιθυμίες μας. Πολλές φορές όμως, η αναζήτηση του ταιριαστού συντρόφου λήγει άδοξα, ή η διατήρηση μιας σχέσης γίνεται ψυχοφθόρα.Στην αρχή τείνουμε να εξιδανικεύουμε τα πρόσωπα τα οποία έλκουν το ενδιαφέρον μας και να ερμηνεύουμε το χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους μέσα από δικά μας φίλτρα και πρότυπα. Στρεφόμενοι στο άλλο άτομο για την εκπλήρωση των επιθυμιών και των αναγκών μας, είναι θέμα χρόνου να καταρριφθεί η εξιδανικευμένη εικόνα που έχουμε πλάσει και να αρχίσει ένα αίσθημα ανικανοποίητου και ανεκπλήρωτου μέσα στη σχέση.
Εκεί αρχίζουν να εμφανίζονται τα δυσάρεστα συναισθήματα με κριτική, απογοήτευση (ή και θυμό) και η συσσώρευση απωθημένων. Το σφάλμα αυτής της πορείας είναι ότι ψάχνουμε σε κάποιον άλλον, σε κάποιον που είναι έξω από εμάς και δεν ελέγχουμε, να βρούμε μια σταθερή πηγή ικανοποίησης.
Η έλλειψη ικανοποίησης είναι κάτι που έχει τις ρίζες του μέσα μας. Μία σχέση δε θα είναι ποτέ αρκετή ώστε να την κατασβέσει. Μπορεί να την περιορίσει για κάποιο διάστημα, ωστόσο, όσο οι απαρχές της δεν έχουν εντοπιστεί και διερευνηθεί, τις περισσότερες φορές αφορμής δοθείσης θα ξαναεμφανιστεί. Οπότε, όσο η αίσθηση του ανικανοποίητου εδρεύει μέσα μας, κάποια στιγμή αυτό θα προβληθεί και στη σχέση.
Οι καλές και ποιοτικές σχέσεις έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: οι άνθρωποι που τις δημιουργούν δεν ψάχνουν στον άλλον την ικανοποίηση και την ολοκλήρωσή τους. Νιώθουν καλά μέσα τους. Διαφορετικά, είτε επιφορτίζουμε τον άλλον με το βάρος της ευτυχίας και της ολοκλήρωσής μας, είτε γινόμαστε εμείς εκείνος που επιφορτίζεται με την ευτυχία και την ολοκλήρωση του άλλου. Σε κάθε περίπτωση, η σχέση μετατρέπεται από γιορτή, σε έναν φαύλο κύκλο προβολών, απογοητεύσεων και καταπίεσης.
Στις σχέσεις μας αντικατοπτρίζεται η σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας. Για να συναντήσουμε τον άνθρωπο που θα "γιορτάζουμε" μαζί τη ζωή, ή για να βελτιώσουμε και να απολαύσουμε περισσότερο την υπάρχουσα σχέση μας, οφείλουμε να ξεκινήσουμε από τη σχέση μας με τον εαυτό μας.
Οι πεποιθήσεις σχετικά με το αν αξίζουμε σαν άνθρωποι, αν είμαστε ασφαλείς, αν αξίζουμε να μας αγαπάνε ή αν κινδυνεύουμε από την απώλεια της αγάπης, οι εσωτερικοί διάλογοι (το πώς μιλάμε στον εαυτό μας), καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε σε μία σχέση, ή "επιτρέπουμε" να μας συμπεριφέρονται.
Στις περιπτώσεις βίας (ψυχολογικής, λεκτικής ή σωματικής), δεν μπορεί να στηριχθεί καμία δικαιολογία για τον ασκούντα τη βία, και κανένα ποιοτικό χαρακτηριστικό του χαρακτήρα ή της συμπεριφοράς τού αποδέκτη δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι. Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει βία, επιβάλλεται να αναγνωρίσουμε τη συμπεριφορά ως ακραία, προβληματική και μη αποδεκτή. Αλλά και πάλι, η ευθύνη για το αν θα συνεχίσουμε να παραμένουμε σε μια τέτοια σχέση, εναπόκειται σε εμάς.
Τα χαρακτηριστικά που διέπουν μια ποιοτική σχέση είναι ο σεβασμός, η κατανόηση, η αποδοχή, η φροντίδα και οτιδήποτε άλλο πηγάζει φυσικά και αυθόρμητα από την αγάπη που νιώθουμε πρώτα μέσα μας. Η αγάπη αυτή παίρνει μορφή και έξω από εμάς στη σχέση μας με το σύντροφό μας και είναι αποτέλεσμα της εν επιγνώσει σχέσης και στάσης που έχουμε με τον εαυτό μας, δηλαδή με αυτά που συμβαίνουν μέσα μας.
Το βασικότερο στοιχείο που κάνει έναν άνθρωπο να έχει καλή σχέση με τον εαυτό του είναι ο χώρος που δίνει στον ίδιο του τον εαυτό για να λειτουργεί, να εκφράζεται, να νιώθει και να υπάρχει όπως είναι, χωρίς κριτική, απόρριψη και λογοκρισία ή εξαντλητικά "πρέπει". Η αποδοχή απέναντι στο σύστημά μας, στον τρόπο που λειτουργούμε, που εκφραζόμαστε και νιώθουμε, εκφράζεται και στον άλλον μέσα στη σχέση.
Η σχέση, υπό αυτή την έννοια, αποτελεί ένα καθρέφτη όπου βλέπουμε τη σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας. Αν αντιμετωπίζουμε με αποδοχή και κατανόηση αυτά που συμβαίνουν μέσα μας, έχουμε την ίδια στάση και απέναντι στον άλλον. Οι άνθρωποι που κρίνουν και απορρίπτουν τους άλλους, έχουν αυτή τη στάση γιατί κρίνουν και απορρίπτουν αυτά που συμβαίνουν μέσα τους - είτε γιατί έτσι έμαθαν από το περιβάλλον τους, είτε γιατί δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να εξοικειωθούν με τη στάση της αποδοχής και αγάπης του εαυτού τους.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι όταν μία σχέση πλαισιώνεται από μια τέτοια εν επιγνώσει στάση αποδοχής, δεν δημιουργούνται απωθημένα. Τα απωθημένα ταλαιπωρούν τα περισσότερα ζευγάρια, γιατί ακριβώς δεν νιώθουν ότι μπορούν να εκφραστούν και να υπάρξουν ελεύθερα, χωρίς να φοβούνται την κριτική, την αντίδραση ή την απόρριψη του άλλου. Και έτσι αρχίζουν να κρύβουν σκέψεις και αντιδράσεις, κάτι που συσσωρεύεται με τα χρόνια και δημιουργεί επιπλέον τριβές και συγκρούσεις. Συνήθως μια μικρή αφορμή αρκεί για να πυροδοτήσει στο ζευγάρι θυμό, φωνές και νεύρα, ακριβώς γιατί φέρουν μέσα τους άλυτα ζητήματα. Εάν ένιωθαν ασφάλεια μέσα τους, θα συζητούσαν ελεύθερα με τον σύντροφό τους για ό,τι θα προέκυπτε και δεν θα το έκαναν αντικείμενο εσωτερικής ανάλυσης και καταπίεσης.
Τα παραπάνω, αν και εξασφαλίζουν μια ιδιαίτερα καλή ποιότητα στις σχέσεις, δεν δύνανται να αποτρέψουν τις προκλήσεις. Εξάλλου δεν είναι αυτό το ζητούμενο, καθώς οι προκλήσεις εξυπηρετούν τον άνθρωπο στο να βελτιωθεί, και να αναταθεί πνευματικά. Η διαφορά είναι ότι όταν οι σύντροφοι νιώθουν καλά πρώτα με τον εαυτό τους και αντιμετωπίζουν τις προσωπικές τους δυσκολίες με κατανόηση και αποδοχή, έχουν την ίδια στάση απέναντι στο σύντροφό τους και στη σχέση τους εν γένει. Σε αυτό το πλαίσιο, οι προκλήσεις αποτελούν ευκαιρίες για επέκταση και εμβάθυνση της σχέσης, που μπορούν να της χαρίσουν ακόμα περισσότερη ποιότητα.
Ηρώ Παπαδοπούλου
