Υπάρχουν στιγμές που νιώθουμε άσχημα για τον εαυτό μας, ότι δεν αξίζουμε, ότι είμαστε αδύναμοι, οκνηροί, δειλοί, εγωιστές κ.λπ.
Εκείνες τις στιγμές χρειάζεται να συνειδητοποιούμε ότι το πώς αισθανόμαστε για τον εαυτό μας δεν λέει τίποτα για το ποιοι είμαστε στην πραγματικότητα. Λέει μόνο για το τι πεποιθήσεις έχουμε για τον εαυτό μας, πεποιθήσεις που κατά κανόνα αποκτήσαμε στην παιδική μας ηλικία, τότε που δεν είχαμε τη δυνατότητα να κρίνουμε σωστά.
Μερικές φορές νιώθουμε άσχημα για τον εαυτό μας χωρίς αφορμή ή και με διάφορες αφορμές. Για παράδειγμα, με αφορμή ότι κάποιος μας φέρθηκε άσχημα, μπορεί να αισθανθούμε ότι δεν αξίζουμε να μας αποδέχονται ή να μας σέβονται. Με αφορμή ότι είμαστε μόνοι, μπορεί να αισθανθούμε ότι δεν αξίζουμε να μας αγαπούν ή να θέλουν τη συντροφιά μας.
Με αφορμή ότι υποκύψαμε σε κάποιο φόβο μας, ενδέχεται να αισθανθούμε ότι είμαστε δειλοί. Με αφορμή ότι δεν εργαστήκαμε αρκετά, μπορεί να αισθανθούμε πως είμαστε οκνηροί ή αμελείς. Με αφορμή ότι κάναμε ένα λάθος ή μία παράλειψη, μπορεί να νιώσουμε επιπόλαιοι ή χαζοί. Με αφορμή ότι κάποιος στενοχωρήθηκε ή θύμωσε εξ’ αιτίας μιας συμπεριφορά μας, ενδέχεται να νιώσουμε πως είμαστε εγωιστές, ασυνείδητοι, σκληροί, κακοί. Με αφορμή οποιοδήποτε δυσάρεστο γεγονός, μπορεί να αισθανθούμε αδύναμοι, ανήμποροι, άτυχοι, ανάξιοι της εύνοιας κάποιας ανώτερης δύναμης κ.ο.κ.
Χρειάζεται όμως να συνειδητοποιήσουμε πως αισθανόμαστε αρνητικά πράγματα για τον εαυτό μας (με ή χωρίς αφορμή) επειδή τα πιστεύουμε κι όχι επειδή είμαστε στ’ αλήθεια έτσι. Τα πιστεύουμε δε από τότε που ήμασταν παιδιά και που η κρίση μας δεν είχε ακόμα αναπτυχθεί αρκετά ώστε να βγάζουμε από τις εμπειρίες μας λογικά συμπεράσματα για τον εαυτό μας.
Δηλαδή αν π.χ. ως παιδιά δεν μας αγάπησαν αρκετά, δεν σκεφτήκαμε λογικά ώστε να πούμε ότι εμείς ναι μεν αξίζουμε να μας αγαπούν όπως όλα τα παιδιά, αλλά οι γονείς μας για κάποιους λόγους δεν ήταν σε θέση να νιώσουν ή να εκδηλώσουν αγάπη προς εμάς. Αντίθετα, θα βγάλουμε το απλοϊκό συμπέρασμα ότι εμείς δεν αξίζουμε αγάπη. Στην πραγματικότητα, το μυαλό μας δεν θα μπορούσε να πάει ούτε για μια στιγμή στο ενδεχόμενο οι γονείς μας να είχαν κάποιο πρόβλημα σχετικά με την ικανότητά τους να αγαπούν, διότι θα μας τρόμαζε να τους δούμε ως ατελείς, δεδομένου ότι η ζωή μας εξαρτιόταν απ’ αυτούς.
Τα ίδια ισχύουν αν οι γονείς μας μας πουν ή υπονοήσουν με τη συμπεριφορά τους απέναντί μας ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί, ότι είμαστε οκνηροί ή αμελείς ή ότι είμαστε ανάξιοι εμπιστοσύνης, ανίκανοι να προστατέψουμε τους εαυτούς μας και να καταφέρουμε πράγματα (όπως υπονοεί λ.χ. η επικριτική ή η υπερπροστατευτική τους συμπεριφορά) κ.λπ. Τα θεωρούμε όλα ως αναμφισβήτητα δεδομένα προερχόμενα από ανθρώπους των οποίων τη γνώμη δεν αμφισβητούμε καθόλου και τα πιστεύουμε.
Επίσης αν ως παιδιά αισθανθούμε μία εκ των πραγμάτων αδυναμία ή και φόβο να αλλάξουμε μία δυσάρεστη κατάσταση στην οικογένεια ή φόβο και αίσθηση κινδύνου τα οποία μας μεταδίδουν αγχώδεις και φοβισμένοι γονείς, θα πιστέψουμε εσφαλμένα ότι είμαστε αδύναμοι, ανήμποροι ή ακόμα και δειλοί, πάντα βασισμένοι στον απλοϊκό, παιδικό τρόπο σκέψης.
Από τη στιγμή που θα πιστέψουμε στις αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό μας, αυτές διαιωνίζονται και στην ενήλικη ζωή μας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το εξηγήσει κανείς αυτό, αλλά ο πιο βασικός είναι ο εξής: Οι αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό μας σε συνδυασμό με την ψυχική ταραχή και δυσφορία που προκαλούν, οδηγούν στο να μη χρησιμοποιούμε παρά μέρος των δυνατοτήτων μας και στο να κάνουμε πιο συχνά λάθη και παραλείψεις. Αυτό σημαίνει φτωχά αποτελέσματα σε διάφορους τομείς της ζωής μας τα οποία εν συνεχεία, σε συνδυασμό με το πώς αισθανόμαστε για τον εαυτό μας απέναντι σ’ αυτά, οδηγούν σε μια ύπουλη και εσφαλμένη επιβεβαίωση των αρνητικών πεποιθήσεων για τον εαυτό μας.
Αν δεν προκαλέσουμε με διερεύνηση το κατά πόσο αλήθεια είναι αυτό που νιώθουμε για τον εαυτό μας, κινδυνεύουμε να αφήσουμε πεποιθήσεις που αποκτήσαμε σε μια ηλικία που δεν ξέραμε καλά-καλά πόσο κάνει 2 επί 2, να διαφεντεύουν όλη μας τη ζωή.
Γι' αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να μη δίνουμε σημασία στο πώς νιώθουμε για τον εαυτό μας ούτε στα τυχόν φτωχά αποτελέσματα στη ζωή μας. Αυτά δεν λένε τίποτα για το τι είμαστε πραγματικά, λένε μόνο για το τι πιστεύουμε ότι είμαστε.
Βασίλης Γιαννακόπουλος
