~Του Χρήστου Κοροβίλα
Η υγεία του εγκεφάλου είναι ζωτικής σημασίας για μια υγιή ζωή, και έτσι είναι σημαντικό να δίνουμε σημασία στη φροντίδα του εγκεφάλου με τον ίδιο τρόπο που προσέχουμε την υγεία του σώματός μας.
Ο σημερινός άνθρωπος έχει καταφέρει να επιμηκύνει το προσδόκιμο ζωής του περισσότερο από ποτέ, πράγμα που σημαίνει ότι η συντήρηση της καλής λειτουργίας του εγκεφάλου είναι επίσης πιο σημαντική από ποτέ. Σήμερα γνωρίζουμε αρκετούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να στηρίξουμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο, διασφαλίζοντας έτσι την καλή λειτουργία και ανταπόκρισή του στις αυξημένες ανάγκες της καθημερινής ζωής.
Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας ο εγκέφαλός μας θα συνεχίσει να διαμορφώνεται, ακόμα και να αναπτύσσει νέα εγκεφαλικά κύτταρα (σύμφωνα με νέες έρευνες). Αυτό βέβαια συμβαίνει με την προϋπόθεση ότι ο άνθρωπος ζει σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε θετικές εμπειρίες, φροντίζοντας συνειδητά για την ενδυνάμωση και ενίσχυση του εγκεφάλου του. Αυτή η ανάγκη ενίσχυσης του εγκεφάλου αρχίζει να γίνεται πιο επιτακτική κατά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής μας (μέσα με τέλη της δεκαετίας των 20 ετών), όταν δηλαδή οι εγκεφαλικές λειτουργίες αρχίζουν να φθίνουν και ο εγκέφαλος σταδιακά χάνει σε πυκνότητα και ζυγίζει λιγότερο.
Αυτή είναι η δυσάρεστη όψη της πραγματικότητας. Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να επιβραδύνουμε αυτήν την απώλεια και να σταματήσουμε το επιβλαβές stress, την ασθένεια και οτιδήποτε άλλο έρχεται στη ζωή μας εξαιτίας της απόπτωσης των νευρωνικών κυττάρων. Ο διαλογισμός ή αλλιώς mindfulness (όπως ονομάζεται η δυτική εκδοχή, αυτής της ανατολικής προελεύσεως τεχνικής) είναι ένα ισχυρό μέσο για την «εκγύμναση» του εγκεφάλου μας.
Μια σημαντική έρευνα
Μεταξύ των πολλών ερευνών που επιβεβαιώνουν τα οφέλη του mindfulness, μια πρόσφατη έρευνα από το U.C.L.A. έδειξε ότι ο διαλογισμός μπορεί να διατηρήσει τα επίπεδα της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου (του ιστού δηλαδή που περιέχει τους νευρώνες). Οι ερευνητές συνέκριναν δύο ομάδες ανθρώπων. Η μία ομάδα εξασκούταν στην πρακτική του διαλογισμού για χρόνια ενώ η άλλη όχι. Και οι δύο ομάδες έδειξαν κάποια απώλεια της φαιάς ουσίας (όπως άλλωστε συμβαίνει φυσιολογικά με την πάροδο του χρόνου), αλλά στην ομάδα που είχε εξασκηθεί σε τεχνικές διαλογισμού η απώλεια που παρατηρήθηκε ήταν πολύ μικρότερη.
Η έρευνα αυτή δεν μπόρεσε να ξεκαθαρίσει αν αυτό συμβαίνει επειδή ο διαλογισμός «ξανά-χτίζει» την ποσότητα της φαιάς ουσίας που χάνεται (ως μια φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης) ή αν επιβραδύνει το ρυθμό απώλειας της φαιάς ουσίας (ενδεχομένως με τη μείωση του στρες και την αύξηση της γενικότερης υγείας). Ίσως συμβαίνουν και τα δύο, όμως παρά τα σημαντικά ευρήματα και τις ενδείξεις για τα οφέλη του διαλογισμού, η παραπάνω έρευνα δεν μπόρεσε να αποδείξει επιστημονικά το κατά πόσο η διαφορά που βρέθηκε στην εγκεφαλική δομή των συμμετεχόντων ήταν όντως αποτέλεσμα του διαλογισμού (δεδομένου η έρευνα συνέκρινε ανθρώπους με πολύ διαφορετικό ιστορικό, δηλαδή ανθρώπους που είχαν μεγάλη εμπειρία στην τεχνική του διαλογισμού και ανθρώπους που δεν είχαν κάποια αντίστοιχη εμπειρία).
Ο διαλογισμός ξανά-χτίζει τον εγκέφαλο
Αν και η ενδείξεις ήταν σημαντικές μια δεύτερη, πιο πρόσφατη έρευνα ήρθε να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα, αποδεικνύοντας ότι ο διαλογισμός κυριολεκτικά «ξανά-χτίζει» τη φαιά ουσία σε 8 εβδομάδες. Η έρευνα διενεργήθηκε από το πανεπιστήμιο του Harvard με έδρα το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ιατρικής τα τεχνικά μέσα της ερευνητικής ομάδας (MRI scans) έδειξαν τον τρόπο που ο διαλογισμός προκαλεί αυτές τις μεγάλες αλλαγές στη φαιά ουσία του εγκεφάλου.
Οι συμμετέχοντες της συγκεκριμένης έρευνας εξασκήθηκαν κατά μέσο όρο 27 λεπτά την ημέρα σε ασκήσεις mindfulness, για 8 εβδομάδες. Αυτό ήταν και το μόνο που χρειάστηκε για να επέλθει μια σημαντική αύξηση στην πυκνότητα της φαιάς ουσίας στον ιππόκαμπο, το τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με την αυτογνωσία, τη συμπόνια, και την ενδοσκόπηση. Σύμφωνα με την Sue McGreevey (από το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης):
«Στους συμμετέχοντες που ανέφεραν μείωση του stress, παρατηρήθηκε μειωμένη πυκνότητα της φαιάς ουσίας στην αμυγδαλή, η οποία είναι γνωστό ότι παίζει σημαντικό ρόλο στα επίπεδα άγχους. Αντίθετα, καμία από αυτές τις αλλαγές δεν παρατηρήθηκε στην ομάδα ελέγχου (στους συμμετέχοντες δηλαδή που δεν συμμετείχαν στις ασκήσεις διαλογισμού)».
Σύμφωνα με την Sara Lazar (υπεύθυνη της έρευνας και καθηγήτρια ψυχολογίας στο Harvard):
«Αν και η πρακτική του διαλογισμού συνδέεται με μια αίσθηση γαλήνης και σωματικής χαλάρωσης, άνθρωποι με εμπειρία στον διαλογισμό ισχυρίζονταν εδώ και καιρό ότι ο διαλογισμός παρέχει επίσης γνωστικά και ψυχολογικά οφέλη που εξακολουθούν να υπάρχουν καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αυτή η έρευνα δείχνει ότι οι αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου επιβεβαιώνουν τους ισχυρισμούς τους, και ότι οι άνθρωποι (που εξασκούνται στον διαλογισμό) δεν αισθάνονται καλύτερα απλώς και μόνο επειδή χαλαρώνουν».
Φαίνεται ότι μέχρι τώρα γνωρίζαμε αρκετά για το τι επιβαρύνει την υγεία του εγκεφάλου, όμως τώρα η έμφαση μετατοπίζεται στο τί κάνει τον εγκέφαλο να αναπτύσσεται. Οι παραπάνω έρευνες (μαζί με άλλες αντίστοιχες έρευνες) επιβεβαιώνουν ότι ο διαλογισμός (ή το mindfulness) είναι ένας τρόπος για να ενισχύσουμε την υγεία του εγκεφάλου και να μπορέσουμε να ζήσουμε μια πιο γεμάτη και ποιοτική ζωή για περισσότερα χρόνια.
Χρήστος Κοροβίλας
Κλινικός Ψυχολόγος, Παιδοψυχολόγος
Διαβάστε επίσης:
