Τα σχολεία εξακολουθούν να εφαρμόζουν το μοντέλο που αναπτύχθηκε κατά τη βιομηχανική επανάσταση του 18ου-19ου αιώνα. Πρωταρχικός στόχος των σχολείων είναι να εκπαιδευτούν οι καινούργιοι άνθρωποι αποκτώντας κάποιες βασικές γνώσεις που εντάσσονται κυρίως στο χώρο της λογικής και του νου. Αυτές οι γνώσεις θα τους επιτρέψουν να συνεχίσουν την εξειδίκευση με περαιτέρω σπουδές και να ενταχθούν αργότερα στην αγορά εργασίας. Σε κανένα στάδιο της εκπαιδευτικής τους πορείας δεν προβλέπεται η εκπαίδευσή τους στις θεμελιώδεις γνώσεις της λειτουργίας του ανθρώπινου ψυχισμού.
Η κατανόηση συμπεριφορών, η παρατήρηση και αναγνώριση της νοητικής λειτουργίας (των σκέψεων), η έκφραση των συναισθημάτων, είναι μόνο κάποιες από τις δεξιότητες που θα έπρεπε να διδασκόμαστε όλοι στα σχολεία. Γενικότερα, η λεγόμενη "συναισθηματική νοημοσύνη" θα έπρεπε να κατέχει τον πρωταρχικό ρόλο στην εκπαίδευση. Και αυτό, όχι για κάποιον περίεργο λόγο που εξυπηρετεί μια ουτοπική κοινωνία, αλλά επειδή όλοι οι άνθρωποι ψάχνουμε την ευτυχία, ή αλλιώς, μια ζωή με όσο γίνεται περισσότερη χαρά και λιγότερο πόνο. Η χαρά και ο πόνος, που είναι τα δύο στοιχεία που καθορίζουν σχεδόν όλες τις επιλογές και τις αποφάσεις μας, προέρχονται από τον ψυχισμό μας, όχι από τη λογική, ούτε από τις επαγγελματικές δεξιότητές μας.
Για ποιο λόγο να συνεχίζεται η λειτουργία ενός συστήματος που δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες μας, αλλά αποτελεί απλώς τη συνέχεια μιας μακροχρόνιας πορείας ασυνειδησίας; Ο κλάδος της ψυχικής υγείας δεν περιορίζεται στα συναισθήματα, τις συμπεριφορές και τις ψυχικές ασθένειες. Ψυχικά υγιής θα έπρεπε να θεωρείται αυτός που ζει σύμφωνα με τις φυσικές προδιαγραφές του, δηλαδή που γνωρίζει τι είναι, γνωρίζει ποιες είναι οι πραγματικές του ανάγκες και γνωρίζει πώς να εφαρμόσει την αυτογνωσία για να κάνει τη ζωή -τη δική του και των άλλων- όσο γίνεται πιο ισορροπημένη και γαλήνια. Η λειτουργικότητα δεν αρκεί ως κριτήριο για το αν κάποιος είναι ψυχικά υγιής.
Ειδικά στις δυτικές κοινωνίες που θεωρούνται αναπτυγμένες (αν και είναι κυρίως τεχνολογικά αναπτυγμένες), παρατηρείται το εξής φαινόμενο: οι άνθρωποι κατέχουν όλο και περισσότερα υλικά αγαθά, σε σημείο υπερκορεσμού και πλεονασμού, ενώ οι καταθλίψεις και οι αγχώδεις διαταραχές αυξάνονται συνεχώς - και ιδιαίτερα στους νέους. Η κατανάλωση ψυχοφαρμάκων αυξάνεται επίσης, χωρίς να υπάρχουν οι αντίστοιχες αντικειμενικές αντίξοες συνθήκες που να δικαιολογούν αυτή την αύξηση. Εκτός και αν δεχτούμε ότι η αυξανόμενη τάση να ζουν οι άνθρωποι όλο και πιο τεχνητά, αποκομμένοι από τα συναισθήματά τους και τις πραγματικές ανάγκες τους, αποτελεί τις αντίξοες συνθήκες.
Η ψυχική υγεία βρίσκεται στον πυρήνα της ζωής όλων μας, είτε το γνωρίζουμε είτε όχι. Ο κεντρικός και πιο καθοριστικός παράγοντας είναι αυτά που νιώθουμε και αυτά που σκεφτόμαστε. Κανένα επάγγελμα, κανένα υλικό αγαθό, κανένας μισθός και καμία σχέση, δεν μπορούν να κάνουν κάποιον ευτυχισμένο. Η ψυχική ηρεμία και η εσωτερική γαλήνη μπορούν να προέλθουν μόνο μέσα από την αυτογνωσία, τη γνώση της φύσης του Εαυτού και του τρόπου λειτουργίας των σκέψεων και των συναισθημάτων in vivo, δηλαδή σε ζωντανό χρόνο μέσα από τη βιωματική παρατήρηση.
Αν πραγματικά έχουμε κατανοήσει τη σημασία της ψυχικής υγείας -που δυστυχώς ακόμα τη θεωρούμε υποδεέστερη της σωματικής- πρέπει να μετατρέψουμε την παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας σε καθημερινή εργασία προσωπικής φροντίδας του ψυχικού μας κόσμου. Δεν είναι μια μέρα σαν όλες τις άλλες. Είναι μια υπενθύμιση που αγγίζει τα θεμέλια όλων των πτυχών της ανθρώπινης υπόστασης: από τη διαχείριση των συναισθημάτων, μέχρι και την οργάνωση των κοινωνιών. Αν νοσεί η ψυχή του ανθρώπου, θα νοσεί και ό,τι αγγίζει.
Νίκος Μπάτρας
Διαχειριστής www.aytepignosi.com
