Όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας μπαίνουμε στο ρόλο του θύματος και νιώθουμε αδικημένοι από ανθρώπους ή καταστάσεις. Για μερικούς αυτός ο ρόλος αποτελεί και έναν τρόπο αυτοπροσδιορισμού: πείθουν τον εαυτό τους ότι είναι θύματα και αντλούν την αίσθηση της ταυτότητάς τους από κάποιες αναμνήσεις.
Προϋπόθεση της συγχώρεσης είναι η κατανόηση. Αν δεν κατανοήσουμε ότι καμία "κακή" συμπεριφορά δεν είναι συνειδητή, δεν πρόκειται να συγχωρήσουμε κανέναν για τίποτα. Τώρα κάποιοι μπορεί να σκεφτούν "όχι, εγώ θα συγχωρούσα τον τάδε αν μου ζητούσε συγνώμη γι' αυτό που μου έκανε". Δεν θα άλλαζε τίποτα επί της ουσίας, ακόμα και αν ο άλλος ζητούσε συγνώμη. Η συγνώμη δεν μπορεί να ακυρώσει αυτό που έγινε. Άρα, ακόμα και σ' αυτές τις περιπτώσεις αυτό που επιζητά το "θύμα" είναι να δει τον άλλον να "πέφτει" μπροστά στα μάτια του. Δεν μιλάμε για τις περιπτώσεις όπου η συγνώμη αποτελεί μια ένδειξη μετάνοιας. Ούτως ή άλλως, η λέξη δεν είναι τίποτα μπροστά στην πράξη. Και αν ο άλλος δείξει έμπρακτα ότι έχει μετανιώσει για κάτι που έκανε, το να περιμένουμε να ζητήσει και λεκτικά συγνώμη έχει να κάνει αποκλειστικά με το ότι θέλουμε να τον δούμε να συρρικνώνεται μπροστά μας. Δηλαδή το Εγώ μας απαιτεί τη συρρίκνωση του Εγώ του άλλου.
Ο Σωκράτης είχε εκφράσει την ουσία της συγχώρεσης και του "κανείς δεν φταίει για τίποτα" με μία φράση: ουδείς εκών κακός. Δηλαδή, κανείς δεν είναι κακός εκουσίως, με τη θέλησή του. Σήμερα η λέξη "εκών" έχει αντικατασταθεί με τη λέξη "συνειδητός", αλλά η ουσία παραμένει αμετάβλητη. Περίπου 2.500 χρόνια μετά, η ανθρωπότητα αδυνατεί να εφαρμόσει αυτή την αλήθεια. Από τις προσωπικές διαμάχες και τα "μούτρα" που κρατάει κανείς, μέχρι και το ποινικό δίκαιο, όλα δείχνουν να λειτουργούν στη βάση της τιμωρίας και του ασυγχώρητου. Σχεδόν πουθενά δεν υπάρχει κατανόηση, γιατί πουθενά δεν λαμβάνεται υπόψη η ασυνείδητη φύση της ταύτισης με τον νου, αλλά και η αυτόματη και απρόσωπη λειτουργία του συστήματος σώμα-νους.
Αυτός που κατηγορεί επιβεβαιώνει στον εαυτό του ότι αυτός είναι ο σωστός, ότι αυτός "ξέρει", και οι άλλοι είναι λάθος και δεν ξέρουν. Η αδυναμία της συγχώρεσης αντανακλά αυτή την ασυνείδητη ταύτιση με το "εγώ ξέρω, εγώ είμαι ο σωστός, εσύ φταις, εσύ είσαι ο λάθος". Σε όλες τις περιπτώσεις των κατηγοριών υπάρχει ένα κοινό στοιχείο: η προσωποποίηση - των καταστάσεων, των συμπεριφορών και των ευθυνών. Όλοι ξεκινούν από την υπόθεση ότι όλες οι συμπεριφορές είναι συνειδητές.
Σκεφτείτε όποια περίπτωση θέλετε. Έστω ότι είστε το θύμα κάποιας κατάστασης: σας απάτησε ο σύντροφός σας, οι γονείς σας δεν σας φέρθηκαν όπως θα θέλατε όταν ήσασταν μικροί, κάποιος φίλος σας λέει άσχημα πράγματα για σας πίσω απ' την πλάτη σας, ή οτιδήποτε άλλο. Πιστεύετε πραγματικά ότι ο "θύτης" ή οι "θύτες" έκαναν ό,τι έκαναν ενώ ένιωθαν καλά μέσα τους; Αν δεν είχαν υποφέρει και οι ίδιοι, δεν θα συμπεριφέρονταν όπως συμπεριφέρθηκαν. Αν δεν ζούσαν υπό την κυριαρχία της ανεπάρκειας, του φόβου και της χαμηλής αυτοαξίας, δεν θα έκαναν ποτέ κάτι που να πηγάζει από αυτά τα χαρακτηριστικά.
Για αρχή λοιπόν, μπορούμε να αρχίσουμε να βλέπουμε τα γεγονότα στις πραγματικές τους διαστάσεις, χωρίς ερμηνείες και χωρίς να αναζητούμε την ταυτότητά μας στις σκέψεις και στα μοτίβα συναισθημάτων του παρελθόντος. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι χρήσιμο να έχουμε πάντα στον νου μας ότι οι συμπεριφορές που προκαλούν πόνο δεν είναι συνειδητές, αλλά αυτόματες και ασυνείδητες. Αντί να προσωποποιούμε τις καταστάσεις, μπορούμε να επιλέξουμε να κατανοήσουμε από πού προέρχονται οι ασυνείδητες συμπεριφορές και να θυμόμαστε ότι όποιος προκαλεί πόνο το κάνει γιατί υποφέρει μέσα του και ο ίδιος.
Νίκος Μπάτρας
Διαχειριστής www.aytepignosi.com
Διαβάστε επίσης:
